CIEKAWOSTKI
Jednym z najstarszych dokumentów świadczącym o wykorzystaniu błyskoporka do celów leczniczych jest „Corpus Hippocraticum” napisany przez ojca medycyny Hipokratesa z Kos w V wieku p.n.e.
Ale nie tylko, ponieważ informacje o tym, że hubę wykorzystywano do leczenia, zawarto również w pracach Teofrasta z Eresos, Aemiliusa Macera z Werony, Pliniusza Starszego czy Pedaniusa Dioscoridesa.
Również dr. Cass Ingram jest wielkim zwolennikiem grzyba Chaga i opisał jego działanie w swojej publikacji „The Cure is in the Forest” tłumacząc na Polski “Lekarstwo jest w lesie”.
Chaga – (inne nazwy: Błyskoporek podkorowy, inonotus obliquus, huba, włóknouszek ukośny) jest tak rzadki okazem, że w Polsce został dodany do listy zagrożonych wyginięciem.
WSKAZNIA DO STOSOWANIA
– Nowotwory
– Zaburzenia pracy układu pokarmowego (Leśniewski Crohn, wrzody żołądka jelit dwunastnicy)
– Ciężkie infekcje i choroby
– Cukrzyca, insulinooporność (Chaga reguluje krzywą glukozową i insulinową)
– Bóle związane z chorobami (Nowotwory, borelioza itp)
– Przerzuty nowotworowe
– Osłabienie organizmu
– Choroby wątroby, wirusy, bakterie, pasożyty, grzyby
[FMP]
OPIS
Błyskoporek podkorowy zawiera w sobie całe mnóstwo korzystnych substancji. Z uwagi na to, że jest pasożytem – wyrasta na zranionych drzewach jako grzyb i w różnych ludowych historiach można usłyszeć różne wersje jego działania.
Jedna z nich głosi, że zasysa z drzew dobre substancje, które wykorzystuje dla siebie, a druga bardziej popularna mówi, że drzewo na którym rośnie, stara się bronić przed tym grzybem i wysyła tam swoje aktywne substancje, żeby z nim walczyć, a po jego zerwaniu mamy naturalną tabletkę z wszystkimi aktywnymi substancjami, które zostały wytworzone przez naturę, a my możemy z nich skorzystać do leczenia.
› Zawarte w grzybni substancje posiadają właściwości cytostatyczne co oznacza, że te substancje działają tokstycznie na komórki nowotworowe które szybko się dzielą i powielają. Co ciekawe stwierdzono, że wodne wyciągi w widoczny sposób zmniejszają cierpienia chorych na nowotwory, uśmierzają bóle i zwiększają apetyt, a w początkowym stadium choroby powodują jej stagnację. Stwierdzono także właściwości hamowania przerzutów chorych tkanek rakowych.
› Grzyb ten jest również skuteczny przy chorobach żołądkowych i ogólnie przy chorobach układu pokarmowego takich jak wrzody dwunastnicy, choroba leśniewskiego Crohna, wrzody żołądka, choroby śledziony i wątroby. Zewnętrznie stosuje się go przy zapaleniach jamy ustnej i narządów rodnych. W Rosji kiedyś używano odwaru z huby do mycia narządów rodnych kobiet w czasie miesiączki i po porodzie, a nawet noworodki były kąpane w takim odwarze.
› Poza zastosowaniem przy nowotworach czy chorobach żołądka spełnia również wiele innych ważnych funkcji w organizmie:
– Działa silnie przeciwzapalnie
– Silnie przeciwbakteryjnie
– Mocno zwiększa odporność organizmu
– Jak kawa zwiększa poziom energii
› Ciekawym działaniem jest również wpływ na normalizację pracy układu immunologicznego, ponieważ wzmacnia pracę układu odpornościowego w wypadku osłabienia i zwalnia gdy organizm jest zbyt pobudzony, dlatego jego spożywanie ma tak duże znaczenie w chorobach autoimmunologicznych gdzie nasze własne komórki atakują nasze zdrowe narządy.
› Pobudza również wytwarzanie interferonu – interferon jest wytwarzany jako reakcja organizmu na pojawienie się patogenów w organizmie takich jak wirusy, bakterie, pasożyty i komórki nowotworowe.
GALERIA
1/4
2/4
3/4
4/4
[/FMP]
AKTYWNE SKŁADNIKI
» Inotodiol – to związek chemiczny należący do steroli pobudzający apoptoze – naturalny proces zaprogramowanej śmierci komórki w organizmie wielokomórkowym. Dzięki temu mechanizmowi ( zwanym samobójstwem tkankowym) z organizmu usuwane są zużyte lub uszkodzone komórki w tym komórki nowotworowe.
» Lanosterol – również programuje samobójstwo tkankowe – apoptozę.
» Polifenole związki należące do fenoli – niszczą wirusy HIV. Są one silniejszymi przeciwutleniaczami niż witamina C i E. Do polifenoli należą flawonoidy, kwas fenylowy, taniny – garbniki i ligniny. Wszystkie one mają budowę pierścieniową i dają warzywom smak i aromat. Polifenole są bardzo ważnym czynnikiem spowalniającym starzenie.
» Polisacharydy – wielocukry poprawiają komunikację między komórkową.
» Fucoglucomannan – wielocukier, występujący w hubie, stymuluje odpowiedź humoralną i komórkową układu immunologicznego. W odpowiedzi humoralnej powstają specyficzne przeciwciała, skierowane przeciwko wprowadzonemu antygenowi w tym wypadku bakterii lub wirusowi. Przy udziale limfocytów B , T i makrofagów powstają przeciwciała i komórki pamięci immunologicznej. Pozwala to na natychmiastową reakcję w przypadku ponownego pojawienia się patogenu .W odpowiedzi komórkowej, centralną rolę odgrywają już nie przeciwciała, lecz kompetentne komórki układu immunologicznego limfocyty T. Kwas betulinowy ma wiele właściwości terapeutycznych. Wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe, ochraniające miąższ wątroby, obniżające stężenie cholesterolu i lipidów we krwi, żółciopędne, żółciotwórcze, regulujące wypróżnienia, przeciwnowotworowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze.
» Kwas betulinowy hamuje rozwój komórek nowotworowych i działa degradująco na komórki melanomy – czerniaka złośliwego. Betulina i kwas betulinowy pobudzają apoptozę komórek rakowych (programowana śmierć komórek)
» Kwas betulinowy hamuje namnażanie wirusa HIV (zatrzymuje proces agregacji zakażonych komórek i migracji wirusów do zdrowych komórek). Betulina i kwas betulinowy hamują rozwój bakterii trądzikowych, Pałączki okrężnicy i Gronkowiec złocistego). Kwas betulinowy niszczy zarodźca malarycznego.
» Betulina i kwas betulinowy są wykorzystywane do leczenia łuszczycy, jako środek przeciwzapalny w leczeniu przewlekłych wyprysków. Skuteczne są także przy stosowaniu zewnętrznym i wewnętrznym przy trądziku młodzieńczym.
Niemieccy naukowcy udowodnili, że kwas betulinowy powoduje rozpad komórek nowotworowych w układzie nerwowym (neuroblastoma, medalloblastoma). Kwas betulinowy nie jest toksyczny i nie powoduje skutków ubocznych
» Aminokwasy: tryptofan (który jest prekursorem wielu ważnych hormonów, w tym tych przeciwdepresyjnych i ułatwiających usypianie), glicyna i cysteina działają synergicznie, wykazując działanie przeciwzakrzepowe.
» Melanina – stymuluje szyszynkę i poprawia sen.
– jest silnym przeciwutleniaczem
– chroni przed szkodliwymi promieniami, polem elektromagnetycznym i solami metali ciężkich
– regeneruje DNA
[FMP]
SPEKTRUM LECZNICZEGO ZASTOSOWANIA
› Substancje, które znajdują się w hubie pobudzają mitochondria -komórkowe centra energetyczne.
– oczyszczające
– ogólnie wzmacniające
– przeciwbakteryjne
– przeciwzapalne
– przeciwnowotworowe (związki o działaniu przeciwnowotworowym to: inotodiol i lanosterol)
– przeciwwirusowe – związki terpenowe i laktonowe włóknouszka niszczą wirusy (np. grypy, HIV)
– obniżające ciśnienie krwi, zwiększa liczbę erytrocytów i limfocytów
– regulującą poziom cukru we krwi badania dowiodły, że wodny, extrakt obniża poziom cukru we krwi
– osłaniające i odtruwające wątrobę
– stabilizujące pracę układu odpornościowego
– przeciwutleniające
– przeciwpotowe,
– przeciwgorączkowe
OPIS BOTANICZNY BŁYSKOPORKA
Chaga czyli błyskoporek podkorowy jest grzybem porastającym drzewa na półkuli północnej. Jest jednak dość rzadki i w Polsce objęto go częściową ochroną. Wnika w drzewa poprzez uszkodzone tkanki i pasożytuje na nich latami prowadząc do ich obumarcia.
Wybiera głównie topole i brzozy, ale też klony, buki i wiązy. Wytwarza owocniki płciowe i bezpłciowe. Wyglądem przypomina zwęgloną korę i jest grzybem klasyfikowanym jako niejadalny. Jednakże owocniki bezpłciowe są wykorzystywane do wytwarzania suplementów i stosowane w medycynie ludowej od XVI wieku.
WŁAŚCIWE PRZYGOTOWANIE
W celach terapeutycznych sprawdza się zarówno herbata z huby jak i ekstrakt alkoholowy. Warto robić sobie zarówno herbatki jak i nalewki ponieważ z roztworów wodnych uzyskujemy składniki rozpuszczalne w wodzie, są to długo łańcuchowe wielocukry (polisacharydy), które przenikają przez barierę jelitową. Natomiast z roztworów alkoholowych możemy czerpać wszystkie składniki, które rozpuszczają się w alkoholu.
Zgodnie z badaniami jakie zostały przeprowadzone, warto spożywać hubę wraz z cholesterolem z pożywienia. Tutaj zaznaczę, że nie należy się bać cholesterolu z pożywienia ponieważ narosło wiele mitów, które zafundowały nam reklamy w tv. Cholesterol w naszym organizmie działa przeciwzapalnie i jeśli będziemy go dostarczać z pożywieniem to automatycznie ten z krwi będzie nam malał – właśnie przez zmniejszenie stanów zapalnych w organizmie. Dobrym źródłem cholesterolu są żółtka jaj.
Przed zaparzeniem lub zalaniem zmiel hubę lub zetrzyj na tarce.
♥ Napar
2 łyżeczki takiego proszku zalej 1/2 gorącej wody i zostaw na noc do naciągnięcia. Rano zagotuj napój i pij trzy razy dziennie po jednej łyżeczce.
♥ Super napar
3 łyżki pokruszonej huby zalać litrem bardzo ciepłej wody i podgrzewać( nie gotować) przez 8 godzin dolewając wody, jeżeli wyparuje. Po 8 godzinach pozostawić extraktu w garnku 24 godziny. Pić 3 x dziennie łyżkę stołową extraktu rozpuszczoną w ciepłej wodzie.
♥ Nalewka
Do ciemnego naczynia nasyp zmielonej huby i zalej alkoholem powyżej 5 cm nad jej poziomem. Odstaw na 4 tygodnie w zaciemnione miejsce co jakiś czas potrząsając. Po tym czasie przecedź i zażywaj tak jak napar.
Przeciwwskazania – W chorobach nowotworowych koniecznie skonsultuj dodatkową terapię z lekarzem fitoterapeutą, natomiast osoby profilaktycznie chroniące się przed nowotworami nie mają takiej potrzeby. Nie zaleca się kobietom w ciąży i matkom karmiący piersią.
[/FMP]
Literatura cytowana
Kasprzak K., Niedbała W. (1981) Wskaźniki biocenotyczne stosowane przy porządkowaniu i analizie danych w badaniach ilościowych. W: Górny M., Grüm L. (red.) Metody stosowane w zoologii gleby – Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kwaśna H., Łakomy P. (2008) Atlas hub – MULTICO, Warszawa.
Misiewicz J. (1987) Tereny zieleni w Słupsku – WSP, Słupsk.
Poruba M., Pokorny J., Rabsteinek O., Hrabak R. (1997) Przewodnik LAS – MULTICO, Warszawa.
Ratuszniak E. (2007) Grzyby poliporoidalne występujące w zadrzewieniach miejskich i przydrożnych – Zeszyty Nauk.
Zduńczyk A. (2008) Warsztaty terenowe „Grzyby poliporoidalne Lasku Południowego w Słupsku” – Dialog Akademicki, 28:19.
Alberts A., Mullen P. 2002. Psychoaktywne rośliny i grzyby. (tłum. M. Świdzińska) Muza SA, Warszawa. Amann G. 2007. Bodenpflanzen des Waldes. Verlag, Germany.
Anonim 1789. Compedium medicum auctum to iest krótkie zebranie i opisanie chorób. W Drukarni Jasnej Góry Częstochowskiej. Anonim 1956.
Instrukcja stosowania grzyba brzozowego włóknouszka ukośnego – Inonotus obliquus zatwierdzona przez Zastępcę Przewodniczącego Rady Naukowej Ministerstwa Zdrowia ZSRR prof. W. Swiatuchin, 4 września 1956 r. (za zgodność tłumaczenia prof. A. Grzywacz). Maszynopis 2 ss.,
Zakład Mikologii i Fitopatologii Leśnej SGGW w Warszawie. Bartnicka-Dąbkowska B. 1964.
Polskie ludowe nazwy grzybów. Prace językoznawcze 42.
Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków. Berdau F. 1876.
Grzyby jadalne i jadowite krajowe. W: Encyklopedia rolnictwa i wiadomości związek z niem mających. 3 (G gost. – K), J. T. Lubomirski, E. Stawiski, S. Przystański, L. Krasiński, L. Kronenberg, J. Zamoyski (red.).
Skład Główny w Księgarni Gebethnera i Wolffa, Warszawa. Bill J.J. 1860. Najważniejsze Grzyby jadalne i jadowite. Wyjaśnienie do Tablic ściennych szkolnych, wykonanych według natury w barwnych odciskach przez Antoniego Hartingera. Wiedeń.
Binion D.E., Stephenson S.L., Roody W.C., Burdsall H.H. Jr., Miller O.K. Jr., Vasilyeva L.N. 2008. Macrofungi Associated With Oaks of Eastern North America. West Virginia University Press.
Blajda C. 1993. Żegocina dawna i współczesna. Żegocina: Urząd Gminy, Stowarzyszenie Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej. Blanchette R.A. 1997.
Haploporus odorus: A sacred fungus in traditional Native American culture of the northern plains. Mycologia 89(2): 233-240. Blanchette R. A. 2001. Fungus ashes and Tobacco: the use of Phellinus igniarius by the indigenous people of North America. Mycologist 15(1): 4-9.
Blanchette R.A., Compton B.D., Turner N.J., Gilbertson R.L. 1992. Nineteenth century shaman grave guardians are carved Fomitopsis officinalis sporophores. Mycologia 84 (1): 119-124.
Blanchette R.A., Renner C. C., Held B. W., Enoch C., Angstman S. 2002. The current use of Phellinus igniarius by the Eskimos of Western Alaska. Mycologist 16(4): 142-145. Błoński F. 1899. W sprawie żagwi modrzewiowej w Polsce. Wszechświat 29: 461-463. Bondarcev A. S. 1953. Trutovye griby evropejskoj časti SSSR i Kavkaza.
Izdatel′stvo Akademii Nauk SSSR, Moskva-Leningrad. Bujakiewicz A., Lisiewska M. 2003. Mikologia. Przewodnik do ćwiczeń terenowych i laboratoryjnych. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. Cartwright K.S.G., Findlay W.P.K. 1951. Rozkład i konserwacja drewna. PWRiL, Warszawa. Chlebicki A. 2001. Agaryk modrzewiowy.
Wszechświat 102(7-9): 213-215. Chlebicki A. 2010. Zawiłości etymologiczne i znaczeniowe nazw „huba” i „hubka”. Wiadomości Botaniczne 54(1/2): 35-39. Chlebicki A., Żygadło H. 2004. Huby i ogień.
http://www.kki.pl/zenit/grzyby_spyt/huby_i_ogien.htm; 30.12.2011. Dominik T. 1957. Huby. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa. Ganszer W. 1967.
Grzyby w lecznictwie ludowym Beskidu Śląskiego. Farmacja Polska 23(7-8): 621-622. Gerhardt E. 2006. Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Klub dla Ciebie, Warszawa. Gminder A., Böhning T. 2009. Jaki to grzyb? (tłum. B. Zych) Świat Książki, Warszawa. Grochowski W. 1992. Włóknouszek ukośny w przyrodzie i medycynie. Głos Lasu 12: 28-29.
Grzywacz A. 1988. Grzyby leśne. PWRiL, Warszawa. 188 Grzywnowicz K. 2002. Grzyby i ludzie, czyli od etnomykologii do mykotechnologii. Wydawnictwo UMCS, Lublin. Gumińska B.,
Wojewoda W. 1988. Grzyby i ich oznaczanie. PWRiL, Warszawa. Gutowski D. 2009. Eksperymentalna weryfikacja użyteczności „ogniowej” wybranych gatunków hub.
W: Broń i wojna w dziejach człowieka, K. Badowska, W. Wasiak, P. Łuczak (red.). Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 39-47. http://www.cabincreations.net/artist-conks; 30.12.2011
http://wedkarstwo.czest.pl/index.php?/topic/18-woblery-jak-zrobic-samemu/ Jank S. 2002. Weterynaria ludowa Kaszub. Środki pochodzenia roślinnego ich znaczenie w leczeniu zwierząt (cz. 2). Naji Gòchë 6: 22. Jundziłł J. 1830. Opisanie roślin w Litwie, na Wołyniu, Podolu i Ukrainie dziko rosnących, jako i oswojonych. Wilno, Józef Zawadzki, własnym nakładem. Karpiński J.J. 1948. Ślady dawnego bartnictwa puszczańskiego na terenie Białowieskiego Parku Narodowego. Instytut Badawczy Leśnictwa.
Rozprawy i Sprawozdania, seria A, nr 49. Klimuszko A.C. 2011. Wrócimy do ziół leczniczych. Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa. Kluk K. 1805. Dykcjonarz roślinny. 1. Drukarnia XX. Pijarów, Warszawa. Końska G, Komorowska H. 2009a.
Lecznicze działanie grzybów. Cz. I. Grzyby jako surowiec do otrzymywania leków. Wszechświat 110(7-9): 45-51. Końska G, Komorowska H. 2009b. Lecznicze działanie grzybów. Cz. II.
Grzyby workowe i grzyby podstawkowe jako źródło substancji leczniczych. Wszechświat 110(10-12): 41-46. Krzymińska A., Siwulski M. 2007. Piękno suchych roślin. Wyd. Kurpisz, Poznań. Krzyszczyk T. 2005. Grzyby na ryby? Wiadomości Wędkarskie 2: 45.
Lee W.H., Friedrich J.A. 1997.Medicinal benefits of mushrooms. Keats Publishing, Inc. New Canaan, Connecticut. Lehr-Lenda U. 1982. Wierzenia i zabiegi magiczne zabezpieczające zagrodę. Etnografia Polska 26(1): 277- 283. Leonowicz A., Grzywnowicz K. 2000. Kapelusze pełne leków.
Wiedza i życie 3: 64-65. Lohmeyer T.R., Künkele U. 2006. Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. (tłum. B. Floriańczyk) FK Olesiejuk, Warszawa. Marchand A. 1975. Champignons du nord et du midi. Bolétales et Aphyllophorales. Hachette, Perpignan. Marczyk M. 2003.
Grzyby w kulturze ludowej. Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego. Wyd. Atla 2, Wrocław. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. W: Biodiversity of Poland 1, Z.
Mirek (ed.). W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. Mułenko W., Majewski T., Ruszkiewicz-Michalska M. (eds.). 2008. A Preliminary Checklist of Micromycetes in Poland. W: Z. Mirek (ed.). Biodiversity of Poland 9. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. Muszyński J. 1954.
Ziołolecznictwo i leki roślinne (Fitoterapia). PZWL, Warszawa. Needham W. 2010. Hiker’s Notebook: Birch Polypore (http://www.sierrapotomac.org/W_Needham/ TinderPolypore_090129R.htm) Niemelä T., Kotiranta H. 1983.
Polypore survey of Finland 3. The genera Coltricia, Inonotopsis, Inonotus and Onia. Karstenia 23: 15-25. Ożarowski A. (red.) 1980. Ziołolecznictwo. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa. Pätzold W., Laux H.E. 2007. Jaki to grzyb? (tłum. B. Foriańczyk) Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa. Pegler D.N. 2001. Useful Fungi of the World: Amadou and Chaga.
Mycologist 15(4): 153-154. Peintner U., Pőder R., Pümpel T. 1998. The iceman‘s fungi. Mycological Research 102(10): 1153-1162. Perzyna L. 1793. Nauki cyrulickey krótko zebrany to iest: Przypadków Pięćdziesiąt i Cztery Cyrulictwa Wojennego. Drukarnia J.O. Xcia Imci Prymasa, Arcy-Biskupa Gnieźnieńskiego, Kalisz. Piaskowski S. 1957.
Wstępne badania nad otrzymywaniem i zastosowaniem preparatów z czarnej huby brzozowej w przypadkach nowotworów złośliwych u ludzi. Doniesienie tymczasowe. Sylwan 101(10): 5-12. Andrzej Szczepkowski Grzyby nadrzewne w innym świetle – użytkowanie owocników Studia i Materiały CEPL w Rogowie 189 R. 14. Zeszyt 32 / 3 / 2012 Piaskowski S. 1962. Przeciwnowotworowe własności wyciągów wodnych z czarnej huby brzozowej w wyniku dotychczasowych badań laboratoryjnych.
Sylwan 106(2): 23-31. Piętka J., Szczepkowski A. 2004. Localities of Fomitopsis officinalis in Poland. Acta Mycol. 39(1): 33-45. Piętka J, Szczepkowski A. 2011. Ocena obecnego stanu występowania, zagrożeń i ochrony pniarka lekarskiego Fomitopsis officinalis (Vill.: Fr.) Bond. & Sing. w Polsce.
Sylwan 155(1): 31-45. Piotrowicz S. 1907. Znachorka i wróżka Jewdokia Bojczuk. Materiały folklorystyczne ze wsi Bortnik na Pokuciu. Lud 13(2,3): 118-129, 216-232. Reid D.A. 1976. Inonotus obliquus (Pers. ex Fr.) Pilát in Britain.
Transactions of the British Mycological Society 67(2): 329-332. Rolfe R.T, Rolfe F. W. 1974. The romance of the fungus world: an account of fungus life in its numerous guises, both real and legendary. Dover Publications, New York. Ruch P. 2011. http://www.kki.pl/zenit/grzyby_spyt/huby_i_ogien.htm; 30.12.2011. Ryvarden L., Gilbertson R.L. 1993. European Polypores 1. Abortiporus – Lindtneria. Fungiflora, Oslo. Rządkowski L., Sabiniewicz S. 1936. Encyklopedja farmaceutyczna. t. 1, Poznań.
Sautin V.N., Fomina V.I., Valova Z.G. 1984. Dary našich lesov.Izdatel΄stvo Polymja, Minsk. Saar M. 1991. Fungi in Khanty folk medicine. Journal of Ethnopharmacology 31(2): 175-179. Schmidt O. 2006. Wood and tree fungi. Biology, damage, protection, and use. Springer- Verlag, Germany. Scholian U. 1996.
Der Zunderschwamm (Fomes fomentarius) und seine Nutzung. Schweiz. Z. Forstwesen 147(8): 647-665. Semerdžieva M., Veselský J. 1986. Léčive houby dříve a nyni. Academia Praha. Shashkina M.Ya., Shashkin P.N., Sergeev A.V. 2006.
Chemical and medicobiological properties of chaga (review). Pharmaceutical Chemistry Journal 40(10): 560-568. (Translated from KhimikoFarmatsevticheskii Zhurnal, Vol. 40, No. 10, pp. 37-44, October, 2006). Sieger D. 2007. Mushroom hats: could anything be more chic? The Mycophile 48(4-5): 1, 7.
Sinadskij J.V. 1973. Bereza eë vrediteli i bolezni. Izdatel΄stvo Nauka, Moskva. Sokół M., Burczyk J. 1990. Czarny grzyb brzozowy Inonotus obliquus (Pers. Pil.) – ludowy lek przeciwnowotworowy. Wiad. Ziel. 32(6): 2-4. Stamets P. 1996.
Psylocybin Mushrooms of the World. Ten Speed Press, Berkeley California. Śliwina W.J. 1930. Lud Lubartowski: szkic etnograficzny. Nakładem Towarzystwa Ludoznawczego, Lwów.
Thoen D. 1982. Usage et légendes liés aux polypores. Note d‘ethnomycology. Bulletin Trimestriel de la Societe Mycologique de France 98: 289-318. Vanin S.I. 1955. Lesnaja fitopatologija. Goslesbumizdat, Moskva – Leningrad. Wasson V.P, Wasson R.G. 1957.
Mushrooms, Russia and History. Pantheon Books, New York. Wiśniewska Z. (red.) 1998. W kręgu żegocińskich baśni, obyczajów i zwyczajów. Stowarzyszenie Rozwoju Gminy i Wspierania Przedsiębiorczości w Żegocinie. Wojewoda W. 2003.
Checklist of Polish larger Basidiomycetes. W: Biodiversity of Poland 7, Z. Mirek (ed.). W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków. Žuravlev I.I., Krangauz R.A., Jakovlev V.G. 1974. Bolezni lesnych derev′ev i kustarnikov. Izdatel′stvo Lesnaja promyšlennost′, Moskva.
http://niebezpiecznezboza.com/huba-brzozowa-wspanialy-lek-2/
Lewakowicz- Mosiej T.: „Zioła w leczeniu chorób cywilizacyjnych”, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2017.